تلپی-برای نشان دادن افتادن بدون مقاومت به کار می رود

چهار عمل اصلی-جمع و تفریق و ضرب و تقسیم

خارشک-مردم آزار-سادیست

اره دادن و تیشه گرفتن(جنگ و دعوا داشتن)

دور تسبیح-بسیار و بی شمار
ترکمون زده-نوعی دشنام است. توهینی برای زاییدن یا خراب کاری

رو گرفتن-چهره ی خود را پوشاندن

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

حرف شنو-سر به را-مطیع
بیخود-بی مصرف-بدرد نخور
 

 

باد گرفتن-مغرور شدن

تپه ماهور-زمین ناهموار

ترشرویی-بد خویی-اخمو بودن

زیر چیزی زاییدن-از سنگینی کاری از پا درآمدن و کار را به پایان نرساندن
چس مال کردن-لباس یا ظزفی را سرسری و با بی دقتی شستن
آمد داشتن-فرخنده و میمون بودن

تر و فرز-چست و چابک

آینه‌ی هفت‌جوش-خورشید

چشم را درویش کردن-جلوی نگاه خود را گرفتن-نگاه نکردن

دار زدن-اعدام گناهکار با آویختن از چوبه ی دار

دلسرد-ناامید-مایوس

 

دل و قلوه ای-کسی که دل و قلوه می فروشد

داراشکنه-سمی قوی از گروه کلرور جیوه

تریش-پارچه یا پوست بلند و باریک
چار شانه-دارای شانه های پهن-کنایه از مرد خوش اندام

خاک پای کسی بودن-ذلیل کسی بودن-مرید کسی بودن

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

آبدار-سخت-شدید-سنگین

بی در و پیکر-ولنگ و واز-بی حساب و کتاب-بی نظم و قاعده

زدن به کوه-عاصی شدن و سلاحی برگرفتن و به کوه پناه بردن

اما(اشکال‌تراشی، ایجاد شبهه)

بز رقصاندن-هر دم بهانه ی تازه ای آوردن

در گوشی-با زمزمه-پچ پچ وار

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

حنای کسی رنگ نداشتن-اعتبار نداشتن-دارای نفوذ نبودن

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

آفتاب از کدام طرف در آمده؟(چه عجب از این طرف‌ها؟!)

چقال-مهمل بقال

دیمی حرف زدن-سخن گفتن بدون اندیشیدن-حرف بی هوده و مفت زدن

خبردار-اصطلاح نظامی برای آماده کردن سربازان برای انجام فرمان

 

ازدست‌رفته-عاشق

 

 

دست پخت-شیوه ی پختن-هنر پختن

 
تر و فرز-چست و چابک

 

بِدو-دوان دوان-کسی که بسیار می دود-سریع

زائو-زنی که زاییده و در بستر است

پر و پا دادن-اتفاق خوبی افتادن

ژاکت-کت بافته شده از کاموا

تیر گذاشتن و تفنگ برداشتن-نهایت عصبانیت-بد و بیراه گفتن

پاری ها-برخی-دسته ای از مردم

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن

بخور و نمیر-مقداری از غذا که تنها برای ادامه ی زندگی کفایت می کند

پشت سر کسی ایستادن-از کسی پشتیبانی کردن

الانه-همین حالا-هم اکنون

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

حظ کردن-لذت بردن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی

پیش دستی کردن-سبقت گرفتن در انجام کار

 

امروزه روز-این روزها-در این دوره و زمانه

خوره-جذام-آکله

آب به آب شدن-تغییر آب و هوا دادن-بهبود یافتن به سبب سفر

خون کسی را به شیشه کردن-کسی را رنج و آزار بسیار دادن

جا زدن-چیزی بدلی را به جای اصلی قالب کردن-خود را به جای دیگری معرفی کردن

دو شکمه-آن که در بازی به جای دو نفر بازی می کند

دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

چند پیرهن بیش تر از کسی پاره کردن-بیش تر از کسی تجربه داشتن

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد
جراندن-جر دادن-پاره کردن

حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

دو پوسته-دو چیز به هم پیوسته

 

جلز-نگا. جز
تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

روی دوش کسی سوار شدن-بر کسی مسلط شدن

از گل نازک‌تر به کسی نگفتن-با کسی سخت مهربان و پرمحبت رفتار کردن

چپو کردن-چاپیدن-غارت کردن

 

خرکچی-چارپادار

الف شدن اسب(هر دو پا بلند کردن اسب)

در رفتن تلنگ-باد صدادار در کردن-کنایه از ضعیف و ناتوان شدن

خوش پنجه-آن که آلات موسیقی را نیکو می نوازد

پای چیزی را خوردن-تاوان کاری را پس دادن

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل
چِرت-حرف بی معنی و نامربوط

ته نشین-رسوب کرده

خفه خون گرفتن-دم بر نیاوردن-ساکت شدن

به اسم خود جا زدن-از آن خود وانمودن

آتش سوزاندن(شیطنت و شرارت کردن)

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

دو لا پهنا حساب کردن-دو برابر بهای خقیقی حساب کردن

بازداشتی-زندانی موقت
با پنبه سر بریدن-با نرمی و تدبیر آزار و آسیب رساندن

زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

آمد-فرخندگی-خوش‌قدمی

دم و دود-مجلس گرم مهمانی-دود تریاک و شیره و سیگار و چپق

خوردگی-ساییدگی-فرسودگی

 

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد

اصحاب منقل-اهل گفت‌وگو و سخن

خایه ی غول را شکستن-به تمسخر برای کوچک کردن و ناچیز شمردن کار کسی می گویند

دسته کوک-ساعتی که از محل دسته کوک می شده است

الکی(بی‌هوده، بی‌خود، دروغکی)

چسی درکن-آدم پر مدعا

بی گدار به آب زدن-نسنجیده به کاری اقدام کردن-بی احتیاطی کردن

زندگی-مال-وسایل کار و خانه

از جگر گذشتن-نامردی کردن

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

دیگ به سر-لو لو

بد سیرت کردن-به دختری تجاوز کردن-بی عصمت کردن

تابوت خشکه-بسیار لاغر و ناتوان

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن

اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

آسمان به زمین آمدن-رویدادی مهم و عجیب پیش آمدن

 

ریش گرو گذاشتن-ار احترام و اعتبار خود برای وساطت در کاری بهره گرفتن-ضمانت کردن

دهن بسته-حیوان

راسته بازار-بازار راست و مستقیم

تا-لنگه-همتا

چشم روشنی-چیزی که برای خوشامدگویی برای کسی می برند

زهره ترک کردن-سخت ترساندن-از وحشت به حال مرگ انداختن

 

آب بستن در چیزی(آبکی و رقیق کردن)

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود

 

توپ و تشر آمدن-تهدید کردن-با فریاد کسی را خطاب کردن
آستین‌سرخود(هر چیزی که وسیله‌ی کاربردش همراهش است)

آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

به دل چسبیدن-مطبوع و گوارا بودن

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

در بحر چیزی بودن-تمامن به چیزی اندیشیدن

رک و راست-صاف و پوست کنده-صریح

پدر کشتگی-دشمنی شدید-کینه

 

دادستانی-دادخواهی-کار دادستان

زیش ریش-تار تار-از هم جدا شده

دایی اوغلی-پسر دایی

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

به گوش خر یاسین خواندن-بی اعتنایی کردن به حرف و نصیحت- از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن

 
دهنی کردن-آب دهان زدن به غذا یا چیزی

دراز نوشتن-مطلب را طول دادن-طومار نوشتن

خاطرخواه شدن-عاشق شدن-دل باختن
دل فرو ریختن-سخت وحشت کردن-بسیار ترسیدن

استخوان ترکاندن(رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ)

 

بازی کردن-لق بودن-جفت نبودن

خودفروش-فاحشه-خائن

زد و بند کردن-ساخت و پاخت کردن-توطئه کردن

انگشت رساندن-دست‌درازی کردن-دست زدن

تت و پت-لکنت زبان
آدم سر به راه-شخص خوب و نجیب-کسی که مزاحم دیگران نیست

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد
چشمه چشمه-سوراخ سوراخ-مشبک

تشنه ی چیزی بودن-یه چیزی سخت اشتیاق داشتن

دست باف-بافته با دست
آش و لاش(به‌کلی متلاشی‌شده، له‌ولورده)

خاک بر سری-بی آبرویی

از تو چه پنهان-راستش را بخواهی

به حساب-مثلا-یعنی

رو دست کسی گذاشتن خرج-کسی را در خرج انداختن

تا فیها خالدون-تا پایان-همه و همه

 
ادب شدن(فهمیدن، با تنبیه عاقل شدن، تجربه آموختن، آدم شدن)

 
آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

خاک به دهنم-زبانم لال

باز و بسته ی امام هشتم بودن-نیروی و قدرت خود را مدیون نظر مساعد امام هشتم بودن

آشوب شدن دل(دچار تهوع شدن)

از چشم کسی برق پریدن-شدت ضربه‌ای را که به کسی وارد شده است نشان می‌دهد

از زیر بته عمل آمدن-خانواده و اصل و نسبی نداشتن

بوق زدن-اعلام موافقت کردن

درد و بلای کسی به جان خوردن-تعبیری تحقیرآمیز برای مقایسه ی دو نفر با یکدیگر که این یکی صفات آن دیگری را نداشته باشد

دراندشت-وسیع-بی سر و ته

خفه شدن-سکوت کردن-کسل شدن از تکرار حرفی

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

چرچر کسی را به راه انداختن-اسباب عیش و نوش کسی را فراهم کردن

 
آخش درآمدن(از درد نالیدن)

دامن بر آتش زدن-فتنه ای را شدیدتر کردن
این پهلو آن پهلو شدن-این دنده آن دنده شدن-غلتیدن از پهلویی به پهلوی دیگر

خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن
تخم چشم-مردمک چشم

پَتَه-کاغذ مقوایی-مهره ی فلزی به جای پول-ژتون

آفتابه‌آب‌کن-پست ترین نوکر

حجله خانه-اتاق شب زفاف

پچ پچ کردن-نجوا کردن-زیر گوشی حرف زدن

از سکه افتادن(ار رونق افتادن، از دست دادن زیبایی)

دایی اوغلی-پسر دایی

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

 

حقوق بگیر کس-ی که ماهانه دستمزد می گیرد

آپارتی-زن بی‌حیا و بدزبان-سلیطه-پاچه‌ورمالیده

آیَم سایَم-گاه‌کاهی

 
آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

خلیفه-مبصر مکتب خانه-ارشد کلاس

دلو حاجی میرزا آقاسی-آدم بی قرار و پر تحرک

به خورد کسی دادن-به زور به کسی خوراندن-به کسی قالب کردن

تیکه-چیز جالب-نصیب و قسمت-زن زیبا و خوشگل

دزد حاضر و بز حاضر-می توان همه چیز را دید و داوری کرد

پر افاده-متکبر-مغرور

با کله-دانا-چیز فهم-خردمند

دَم ریز-پشت سر هم-پیاپی-متوالی

در دهان را چفت کردن-خاموش شدن-رازداری کردن

تخم چشم-مردمک چشم

از کاسه درآمده-بیرون‌زده-ورقلمبیده
استخوان ترکاندن-رشد ناگهانی اندام پس از رسیدن به سن بلوغ
زغال اخته-میوه ای از زیتون کوچک تر و ترش مزه

افتادگی-پریشانی-احتیاج

دو لُپه خوردن-با خرص و ولع خوردن-لقمه های بزرگ برداشتن

از آن نمد کلاهی به کسی رسیدن(بهره بردن از چیزی، نصیب بردن)

دَلِگی-هیزی-چشم چرانی

پوز زدن-دهان زدن

خِر کسی را گرفتن-نگا. خر کسی را چسبیدن

پهلو گرفتن کشتی-به ساحل رسیدن و ایستادن کشتی

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی
از سیر تا پیاز-همه چیز-با همه‌ی جزئیات

ار زبان کسی(از قول کسی)

 

 

 

حیف شدن-حرام شدن-نفله شدن-از فایده افتادن

به قوزک پای کسی نرسیدن-در برابر کسی بسیار حقیر و ناچیز یودن

زیادی-اضافی-بی مصرف-خارج از حد

رگ زدن-بریدن شریان برای کشتن کسی

 

بزن بهادر-اهل دعوا و مرافعه-قلچماق-پر زور

آدم بی‌سر و پا(متضاد آدم درست‌وحسابی)

 

 

خروس خوان-هنگام سحر

دیدن دم کسی-دم کسی را دیدن

خَنج-ناخن کشیدن بر چیزی

بشکن-صدایی که در حال شادی و پایکوبی از بهم زدن انگشتان در می آورند.

حدس زدن-پنداشتن-گمان کردن

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

تنبان فاطی- برای فاطی تنبان نشدن

آرواره‌ی کسی لق بودن(سرنگهدار نبودن، پرچانه بودن)

دم به خمره زدن-باده گساری کردن-شراب خوردن

به دق آوردن کسی-تا سر حد بیماری روحی یا مرگ کسی را رنج دادن

چشم زهره-ترس

فرمان چرخیدن به سمت چپ در آموزش نظامی

زهرحند-خنده ی تلخ و از روی خشم

ریش و پشم-موهای صورت-ریش و سبیل

پشت پا زدن به چیزی-چشم پوشی کردن از چیزی

 

چراغ پا-حالتی که اسب دو دست خود را بلند کند و راست بایستد

زیر زبان کشی-با زرنگی از کسی حرف بیرون کشیدن-زیر پا کشی
تجدید شدن-قبول نشدن در پایان سال تحصیلی و تکرار برخی از درس ها در شهریور ماه

ترک نشاندن-پشت سر نشاندن کسی

جملگی-تمامن-سراسر

بند بودن روی پای خود-به خود متکی بودن

بزمجه-سوسمار-درحالت دشنام به کودکان می گویند

پوست سگ به روی خود کشیدن-بی شرمی را به نهایت رساندن

از پا درآمدن-افتادن-سخت خسته و درمانده شدن

خدا قوت-خدا قوت بدهد-خسته نباشی

رشوه خواری-دریافت دستمزد برای انجام کاری ناروا و غیرقانونی

چرب و چیلی-پر چربی-پر روغن

زدُ وازد-زیر و رو کردن کالا و سوا کردن نوع به تر

دست به فرار کسی خوب بودن-در گریختن استاد بودن

چشم انداختن-نگاه کردن
پیش خودمان بماند-به کسی مگو-نشنیده بگیر

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

زبانی-شفاهی

خاله خرسه-دوست نادان
چاروادار-کسی که چهار پا را کرایه می دهد-آدم بی اصل و بی تربیت
دَنگ-صدای به هم خوردن دو چیز

ترش ابرو-عبوس

د ِ-زود باش!

به چشم-اطاعت می شود

زدن به آن راه-خود را به ناآگاهی زدن

 

بی سر و پا-پست-فرومایه
تحت اللفظی-کلمه به کلمه

چاشته بندی-ته بندی
باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

حشری-شهوت ران-پر شهوت

جان به عزراییل ندادن-بسیار بخیل بودن-دیر مردن-سخت جان بودن

ابنه‌ای-کسی که با شوخی‌های زشت و حرکات جلف وسیله‌ی آزار خود را فراهم می‌آورد

زاغ-دارای چشمان آبی رنگ

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

چک و چیل-لب و لوچه

از کسی رودست خوردن(از کسی فریب خوردن)

پرت شدن-دور افتادن از مطلب

خواب نامه-کتابی که در آن تعبیر خواب ها نوشته شده است

 

 

آبدار-سخت-شدید-سنگین

 

تشت رسوایی کسی به صدا درآمدن- تشت کسی از بام افتادن

روی کسی را به زمین انداختن-درخواست کسی را رد کردن

چرخ خوردن-به دور خود چرخیدن

استخوان‌دار-محکم-بااراده

جان کلام-اصل مطلب

پر نفس-پر چانه-پر حرف-کسی که در دویدن نفسش دیر تنگ شود

 

گذری(دیدار کوتاه، سرپایی)

دو تا شدن-خم شدن-دو لا شدن
ازخداخواسته-آرزومند-مشتاق
زیر پای کسی را جارو کردن-سبب اخراج کسی از کاری یا جایی شدن

دست بالا کردن-پیش قدم شدن-آستین بالا زدن

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

جای کسی را خالی کردن-در جایی از کسی یاد کردن و آرزو کردن که کاش می بود

آینه‌ی زانو-برآمدگی زانو

پشتی کردن-حمایت کردن-یاری کردن

زیر کاسه نیم کاسه داشتن-مکر و حیله ای در کار داشتن

خیساندن-در آب فرو بردن-در آب گذاشتن-خیس کردن

دست کردن-دست فرو بردن
به حق پیوستن-مردن
از روی شکم‌سیری-از سر بی‌مسئولیتی-بدون تعمق
دو به هم زنی-دو به هم اندازی

تخت-آسوده-رضایت بخش-صاف و هموار

چرخ کار-کسی که با چرخ خیاطی کار و زندگی می کند

خوش ِ کسی بودن-به هنگام شگفتی مانند چشمم روشن! گویند

دالنگ و دلونگ-صدای زنگ چارپایان

جز و وز-اظهار عجز و ناراحتی-شرح غم و اندوه-صدای سوختن چیزی

خیر باشد-پس از شنیدن خواب کسی به فال نیک به او می گویند

ددم وای-وای پدرم-برای اظهار تاسف یا مزاح و شوخی گفته می شود

پل آن سوی رود بودن-کاری بی هوده بودن

بخت-شانس-اقبال-شوهر

آب لمبو-چلانده‌شده-فشرده

حاجی لک لک-لک لک-شخص بلند قد

زبان مو درآوردن-بسیار گفتن و نتیجه نگرفتن

توپ علی گلابی زدن-بلوف زدن-بی پول سر قمار نشستن

دراز به دراز-تعبیری برای کسی که مدتی دراز خوابیده است

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)

خراب شدن بر سر کسی-نزد کسی بار و بندیل گشادن و ماندن

بفهمی نفهمی-مختصر-کم-نامحسوس-تااندازه ای

جغجغه-بازیچه ای برای کودکان که چون آن را به حرکت در آورند صدا می کند

تمام کردن-مردن
آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

خانه زاد-نوکر-خدمت گزار
چشم زاغ-بی شرم

ابرو تنگ کردن-ناز و غمزه نمودن-افاده و بی‌اعتنایی کردن

اشکنک سرشکنک داشتن(با خطر همراه بودن)

آهوی خاور(آفتاب)
زیر گوشی-بالش بسیار کوچک که هنگام خواب زیر گوش می نهند

پُرز دادن-روی آتش گرفتن مرغ پر کنده برای سوزاندن پرهای ریز آن

 

رخت آویز-جا رختی-چوب لباسی
اسیر خاک-مرده-تن‌پرور
باد آورده-مفت و رایگان-آنچه که بدون زحمت بدست آید

خاکروبه-زباله-آشغال

حرام خور-کسی که پای بند به حلال و حرام شرعی نیست-کم فروش-ربا خوار