خوردن-مغلوب شدن-شکست یافتن-فرودادن

دان-دانه-چینه

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

 
ادرار بزرگ-مدفوع

آفتابِ پس دیوار(شامگاه)

 

پخش و پلا-پراکنده-تار و مار

به خاطر داشتن-به یاد داشتن-از بر بودن

آسیاب‌گردان-کسی که به‌خوبی از عهده‌ی کارها بر می‌آید
آب سیر(جانور خوش‌رفتار)

پای خود را کنار کشیدن-دخالت نکردن

دلخور شدن-گله مند شدن-ناراضی شدن

به دل آوردن-در خاطر نگاه داشتن-از یاد نیردن

آفتاب از مغرب درآمدن-روز قیامت-رویدادی شگرف پیش آمدن

باش !-نگاه کن-ببین

خالی کردن تفنگ-شلیک کردن

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود
حکیم باشی-پژشک تجربی و مدرسه نرفته

خشک کن-دستگاه گرفتن رطوبت و خشک کردن لباس و پارچه

 
زحمت کشیدن-کار کردن

خلق الله-مردم

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

چرب کردن-روغن یا کرم مالیدن

توی مخ کردن-به خاطر سپردن-از بر کردن

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

بند شدن در جایی-قرار یافتن-ساکن شدن-آرام گرفتن

تخت و تبارک-با آسودگی خیال

رژیم گرفتن-رژیم داشتن

حلبی آباد-آلونک نشین های خارج از شهر

پیش گرفتن کاری-کاری را آغاز کردن

زیر و بالا گفتن-دشنام های زشت به کسی دادن

اروای ننه‌ات-ارواح بابات

رشوه خوار-کسی که برای انجام کاری ناروا دستمزد دریافت می کند

دود دادن-ضد عفونی کردن-گذاشتن گوشت و ماهی در معرض دود غلیظ برای فساد ناپذیر کردن آن

دبوری-بی سر و پایی-ولگردی
دهن کسی را سرویس کردن-کسی را خونین و مالین کردن-به حساب کسی رسیدن
 

آویزان کسی شدن(طفیلی کسی شدن)

بریده بریده-منقطع-پاره پاره-گسسته

روان کردن-از بر کردن

چسبیدن-لذت دادن

خُل-نیمه دیوانه-سفیه

 
 

بو بردن-حدس زدن-از روی شواهد فهمیدن

چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

 

تور انداختن کسی-گیر آوردن کسی علیرغم میل او

اُرس و پرس-پرسش و پاسخ

خشتک نشور-آدم پست و بی ارزش

بار سرکه- ترش ابرو

چوروکیدن-چوروک خوردن-چین برداشتن

پیشکار-رییس دارایی شهر یا استان

بخار-توانایی-شایستگی

چندش شدن-حالت چندش دست دادن

خِرخِره-حلق-حلقوم

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

در آستین داشتن-حاضر و آماده داشتن

دُم توی پا گرفتن-شکست خورده رفتن-نامید و ساکت شدن

 

بی بی قدومه-دختر بچه ای که ادای مادر بزرگ ها را در می آورد

پات-بی آبرو-بی تربیت

اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

دست به چماق-چماق در دست-آماده ی چماق زدن

 
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

پیچ-آن جا که را به سوی دیگری رود

ترقه فرنگی-بچه ی شرور

پخته کردن کار-مقدمات کاری را فراهم کردن

تو جلد کسی رفتن-کسی را برای انجام کاری وسوسه کردن

چس دماغ-پر افاده-پر ادعا

خال به خال-خال خال

پشم بودن-بی ارزش بودن-بی معنی بودن

دل کسی تو ریختن-دچار دلهره ی ناگهانی شدن-وحشت کردن

آب‌کور-کسی که سودش به دیگران نمی رسد

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن
جامغولک-حقه-حیله

تیک تیک لرزی-دن به شدت لرزیدن

دو لَتی-در دو لنگه ای

دست دست کردن-تردید داشتن-وقت کشتن-وقت را هدر دادن

جای دشمن-کنایه از نشیمنگاه-ماتحت

آواز دادن-خواستن

برخورد کردن-تصادف کردن-دیدارکردن

زبان به چیزی باز کردن-چیزی را بر زبان آوردن

پشت بندی کردن-به انتظار غذا چیز مختصری خوردن

چک و چانه-کنایه از دهان

اتوکشیده-با سر و وضعی شسته‌ورفته و مرتب

ارزیاب-کسی که بها و ارزش پولی چیزی را تعیین می‌کند

با متانت-با وقار

خفتی-نوعی گردن بند از جواهرات-شلواری مانند چاقچور ولی بدون جوراب
بد آب و رنگ-نازیبا-بی رونق-بی جلوه

درجه دار-درجه های نظامی پایین تر از سروان

زیر آبی-زیرآبکی

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

چایمان کردن-سرما خوردن-چاییدن

تیر و ترقه شدن-سخت خشمگین شدن-ناگهان از جا در رفتن و ناسزا گفتن

خون کسی را کثیف کردن-کسی را بسیار عصبانی کردن

دودی-اهل دود-سیگاری-تریاکی-معتاد به دخانیات

خلاف-جرم

حاشیه بندی-گل کاری کردن در باغچه-مرز بندی

آمد داشتن(فرخنده و میمون بودن)

پِشک-نرمی و پرده های بینی

تپه ماهور-زمین ناهموار

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)
تو دل کسی رفتن-به کسی حمله کردن-با اعتراض به کسی پاسخ دادن
زحمت کشیدن-کار کردن
چیلک دان-چینه دان

بردن سر کسی-با سر و صدا کسی را گیج و خسته کردن
پِتل پُرت-بیان عامیانه ی پترزبورگ-جای بسیار دور

ژتون-پولک فلزی یا پلاستیکی که به جای پول به کار می رود

چشم کسی راه کشیدن-خیره ماندن به جایی و پلک نزدن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری
چفت-چسیده-تنگ-زنجیر در
چوب کاری کردن-از کسی پذیرایی زیاد کردن-به کسی محبت بسیار کردن-کتک زدن بیش از حد

زرد کردن-بسیار ترسیدن-از ترس وادادن-کاری را خراب کردن

 
بازرس-مامور بررسی و کنترل

پته بستن-سد بستن در جوی های شیب دار

آستین از دهان برداشتن(خندیدن)

حساب و کتاب-نگا. حساب کتاب

چین-یک بار درو-بک بار چیدن

پاپوش درست کردن-پرونده درست کردن- توطئه کردن
دسته جمعی-باهم-گروهی
از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

بی بو و بی خاصیت-کسی که سود و زیانی ندارد
از چپ و راست(از همه سو، از همه جا)

چراغان کردن-جشن گرفتن

جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد
بی صفت-بی بهره از صفات خوب انسانی

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

پس گذاشتن کسی-از کسی جلو افتادن

چله داشتن-عزادار بودن در روز چهلم مرگ عزیزی

حق بردن-رشوه بردن-از راه حق و حساب گرفتن-درآمدی منظم داشتن

پس افت-حقوق هنوز پرداخت نشده

چشم خوردن-نظر خوردن

 

زوزه کشیدن-آواز برآوردن

دال به دال-پشت سر هم

داو-نوبت بازی

ابرو تابیدن-گره بر ابرو افکندن

ته نشست-رسوب

انگار نه انگار(موضوع را نادیده بگیر!، گویی وجود نداشت)

در ثانی-ثانیا-دوم

چله اش افتادن-آبستن نشدن زن

خرچنگ قورباغه-کج و معوج-درهم و برهم
از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن

از بام خواندن و از در راندن-خواستن و به بی‌میلی تظاهر کردن

آتش به مال خود زدن(کالایی را بسیار ارزان فروختن)

ریم رام-رام رام-اسم صوت برای بیان آوای ساز و نوای موسیقی

تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی)

دولاب-گنجه-کمد-قفسه

دمخور-مصاحب-معاشر-همنشین

حرف از دهن کسی قاپیدن-سخن کسی را به نام خود قلمداد کردن

دست بلند کردن-بالا بردن دست به نشانه ی آمادگی پاسخ گویی-اعلام رای و نظر

دست به دامان کسی شدن-به کسی پناه آوردن-به کسی متوسل شدن

انگشت کردن(انگشت رساندن)
خرفهم-فهماندن به ابله-شیر فهم

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن

آتو(بهانه، دستاویز، نقطه‌ضعف)

خایه مال-چاپلوس-متملق-دستمال به دست

پوشالی-بی ارزش- بی مصرف

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

آه نداشتن که با ناله سودا کردن-آه در بساط نداشتن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

پشت هم اندازی-حقه بازی-حیله گری

پیگرد-پی گیری-تعقیب

رو به رو کردن-در برابر هم وادار به اظهار عقیده کردن

بُز ِ گَر-بزی که بیماریِ گَری

جالباسی-کمد لباس-جا رختی

از چیزی (کسی) زده شدن(از چیزی (کسی) متنفر و بیزار شدن)

خیابان گز کردن-ول گشتن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

زهرمار سلطان-ترش رو-اخمو
زیر کردن-کسی را زیر وسیله ی نقلیه گذاشتن که موجب آسیب یا مرگ او شود
انداختنی(جنس نامرغوب)

زور چپان کردن-به زور در جایی فرو بردن

 

 
بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

دال-خمیده-کج

آبستن فرزندکش(دنیا، روزگار)

چشم و ابرو آمدن-دلبری کردن-عشوه آمدن

پا را توی یک کفش کردن-پافشاری کردن روی عقیده ی خود-لج کردن

دست پیش را گرفتن-خود را محق وانمود کردن

بادکش کردن-بیرون کشیدن خون بوسیله ی بادکش

پیاده روی-راه پیودن با پای پیاده

حلبی-کنایه ازجنس آهنی کم مقاومت

خایه قوچی-نوعی شیشه ی کوچک بیضی شکل

حوصله ی سر خاراندن نداشتن-گرفتاری و کار زیاد داشتن

 

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

 
ادا اصول(ادا اطوار)

جوراجور-دارای انواع گوناگون

پَرسه زدن-همه جا را گشتن-ولگردی کردن
بله قربان-در حالت احترام در جواب مثبت می گویند-مجازا به معنی تملق است

پاشیر-گودال پای شیر آب

آتش‌بیار معرکه-فتنه‌انگیز میان دو دشمن

آسمان را سِیر کردن-سخت خوشنود بودن-لذت بسیار بردن

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

چرک گرفتن-کثیف شدن-پاک کردن چرک

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

از خود در آوردن-دروغ‌پردازی کردن
دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال

بامبه-توسری

بی بته-بی اصل و نصب-بی پدر و مادر

پس دادن درس-پاسخ دادن به پرسش های درسی
دندان عاریه-دندان مصنوعی

دود شدن و به هوا رفتن-گم و ناپدید شدن-آب شدن و به زمین فرو رفتن-محو و نابود شدن

 
اشک کوه-یاقوت-لعل

پر و بال-امکان-فرصت

دست و دل باز-بخشنده-جوانمرد

انگشت بر حرف نهادن(ایراد گرفتن، نکته‌گیری کردن، اعتراض کردن)

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

باران خوردن-در زیر باران قرار گرفتن و خیس شدن

 
خاصه خرجی کردن-استثتا کذاشتن-تبعیض قایل شدن

بی بخار بودن-بی عرضه بودن-ناتوان بودن

بچه پس انداختن-فرزند به دنیا آوردن

جار-چلچراغ-شمعدان

از خجالت کسی در آمدن(محبت کسی را جبران کردن)

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه

تند نویس-کسی که سریع می نویسد

باج به شغال دادن-به شخصی پست رشوه دادن
از بیخ عرب بودن-یکسره منکر شدن-به‌کلی زیر چیزی زدن

به همین نزدیکی-به همین زودی-بزودی

 
این دنده آن دنده شدن-این پهلو آن پهلو شدن

پیش پای کسی-لحظه ای پیش از آمدن کسی

از کار در آمدن-آزموده شدن-نتیجه دادن

با کسی ندار شدن-با کسی خودمانی

چپه-کجی به یک سمت

دیم کار-کشاورزی که کشت خود را دیم زراعت می کند

انگشتر پا-چیز بی‌ارزش

چارخانه-شطرنجی

دست کسی را از پشت بستن-از کسی در کاری پیشی جستن

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

اُزبَک-بی‌ریخت-ژولیده-ازخودراضی

زبان درازی-گستاخی در سخن گفتن-عمل آدم زبان دراز

 

پیشی-گربه در زبان کودکان

 
 

دویدن توی حرف کسی-حرف میان حرف آوردن-حرف کسی را قطع کردن
خم شدن-دولا شدن

 

پنجول زدن-با ناخن های دست روی تن کسی را خراش دادن

بساط-جایی در کنار خیابان که دستفروشان کالاهای خود را عرضه می کنند

جهنم-کلامی که آن را به هنگام بی اهمیت دانستن چیزی می گویند
دل به دل رفتن-دوستی و دشمنی از دو سو بودن

از ته دل(از سر صدق و صفا)
بومی-محلی-اهل همان سرزمین

خود را سبک کردن-خود را حقیر کردن-دست به کاری پایین تز از شان خود زدن

چراغ زنبوری-نگا. چراغ توری

خود را به موش مردگی زدن-خود را ناتوان

چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

آلاپلنگی(مثل پوست پلنگ، گل باقالی)

آت و آشغال(وسایل کهنه و بی‌مصرف)

پامال شدن-از بین رفتن

خود را خراب کردن-خود را کثیف کردن

حرف کسی شدن با کسی-با کسی مشاجره پیدا کردن

 

روکار-روی بنا-نمای عمارت-آن چه که در بیرون چیزی کار شده است

جرات دادن-دل دادن-دلیر کردن

 

خِر به خِر گرفتن-گلاویز شدن

تُخم-اصل هرچیزی-دانه

چینی بند زنی-عمل چینی بند زدن

پشت-نسل-فرزندان

پس گوچه-کوچه ی کوچکی که به کوچه ی کوچک دیگری پیوسته باشد

دست کسی آمدن-آگاهی پیدا کردن-فهمیدن-بو بردن

خبرچینی کردن-سخن چینی کردن-خبر از جایی به جایی بردن-جاسوسی کردن

پای کسی جایی بند نبودن-هیچ اعتباری نداشتن
تک مضراب زدن-سخن ناموافق و ناهنجار گفتن

 
زدگی-لک یا خرابی در میوه یا پارچه

چایمان-سرما خوردگی

بِر و بِر-زُل-نگاه یکریز

چرندیات-سخنان بی هوده و مزخرف

پس دادن-خریده ای را به فروشنده باز گردانیدن-باز دادن چیزی که گرفته اند

 
پاره آجر-شکسته ی آجر
خط انداختن-خراش به جا گذاشتن

تشر تو شور کردن-هرت و پورت کردن

چپ بودن خواب زن-خلاف شدن آن چه زن در خواب بیند

بالش نرم زیر سر کسی گذاشتن-به کسی وعده های شیرین دادن

 
خیط شدن-نگا. خیت شدن

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

رای کسی را زدن-کسی را از تصمیمی منصرف کردن

پیشس گیری کردن-جلوگیری کردن-دفع

بجا آوردن-شناختن-دریافتن

رنگ آمیزی-آمیختن رنگ های گوناگون به هم

احتیاطی-نجس-ناپاک

بگیر و ببند-توقیف و حبس-حکومت نظامی

چاقچور-شلوار گشاد و بلند و کف دار زنانه که آن را بر روی شلیته و تنبان می پوشیدند

رو شویی-ظرف یا دستگاهی که برای شستن دست و صورت نصب می کنند

توگوشی حرف زدن-نجوا کردن-تنگ گوش کسی حرف زدن

خاصه پز-نانوایی که نان خوب می پزد

پای چیزی ایستادن-از چیزی دفاع کردن

دانشگاه-محل آموزش دانش و فلسفه و هنر
دوام کردن-دوام آوردن

تخم مرغ عسلی-تخم مرغی که در آب گرم نیم پز شده است

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن

 

چین و چوروک-چین و شکن

ری کردن-زیاد شدن و برکت کردن برنج و آرد و مانند آن ها پس از ریختن آب بر آن ها

استخوان‌دار(محکم، بااراده)

جفت و جلا کردن-مرتب کردن-حقه جور کردن
از کرگی دم نداشتن خر(نهایت پشیمانی و انصراف از ادامه‌ی کاری)

آفت(زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز)

از دست کسی در رفتن-کاری را بی‌اختیار و ناخواسته انجام دادن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

 
زخم و زیلی-خونین و مالین-پر زخم
اشتباه لپی(اشتباه لفظی)

دوش فنگ-نهادن قنداق تفنگ در کف دست و لوله ی آن بر دوش

 

خر و پف-نگا. خرناس

دَرَنگ-صدای شکستن چیزی یا زدن سیلی

زیر دماغ کسی سبز شدن-ناگهان در برابر کسی حاضر شدن

بند دل پاره شدن-بسیار ترسیدن-به وحشت افتادن

پیشدستی-بشقاب کوچک-زیر دستی
خر تو خر-پر هرج و مرج-بی نظم
افسرده‌بیان(بی‌هوده و بی‌مزه‌گو)

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

آتش‌بیار معرکه(فتنه‌انگیز میان دو دشمن)

از بی‌کاری مگس پراندن(بی‌کار و بدون سرگرمی ماندن)
حاتم بخشی-گشاده دستی-سخاوتمندی
 

چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

رضا قورتکی-بی حساب و کتاب-بی اساس

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

دست و پای خود را جمع کردن-ترسیدن و مواظب گفتار و کردار خود شدن
دَم کسی را دیدن-رشوه دادن-آجیل دادن
آیه آمدن-سوگند یاد کردن-به قرآن سوگند خوردن

آینه‌ی هفت‌جوش(خورشید)

زنبور زدن-نیش زدن زنبور

پس گوش انداختن-مسامحه کردن-به تاخیر انداختن

دبه-ظرف-کوزه

بیخ ریش کسی بستن-به زور دادن-تحمیل کردن
خیرات کردن-چیزی را

ز ِله کردن-به تنگ آوردن-به ستوه آوردن-عاجز کردن
پریدن-لب پَر شدن-شکستگی کوچک در کناره ی چیزی

اطفال باغ(گل‌های تازه)

از زور پسی(از روی ناچاری، اجبارن)

اُس و فُس(اصل، مایه، چهارستون بدن)

 

خر دادن و خیار گرفتن-چیز گرانی را با چیز ارزان مبادله کردن-فریب خوردن در معامله

داماد سرخانه-دامادی که در خانه ی پدر زن زندگی می کند

اَجق وَجق-چیزی با رنگ‌های تند و زننده-دارای ترکیب ناهماهنگ

باد گرفتن-مغرور شدن
 

دست پیش-گدا

رحمت به . . .-صد رحمت به-هنگام برتری دادن چیزی به کار می رود: رحمت به آب حمام

 

به درد خوردن-مفید بودن-به کاری آمدن

از این حَسن تا آن حَسن صد گز رسن(در باره‌ی دو چیز گویند که ظاهری یکسان و بهایی بسیار متفاوت دارند)
بخیر و خوبی-صحیح و سالم-بسلامتی
در هم-به هم آمیخته-سوا نکرده

بند تنبانی-سست و رکیک-مزخرف و بی ارزش

دهن کسی گرم بودن-خوش سخن و مجلس آرا بودن

به هدر دادن-تلف کردن-تباه کردن-از دست دادن

پر زدن-به چیزی یا کسی اشتیاق فراوان داشتن

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

خِل-خلط بینی

چشم و دل سیر-کسی که به مال و منال دنیا بی اعتنا است

چاق بودن دماغ کسی-سالم و سرحال بودن

زیج نشستن-خانه نشین شدن-انزوا گزیدن-از دوستان بریدن

 

حلال طلبی-نگا. حلال یابی طلبیدن
دیم-زراعتی که از آب باران آبیاری می شود

پشت پا پزان-آیین و رسم پختن آش پشت پا. آش پشت پا

زده-صدمه دیده-سوراخ شده-خراب

پر ادعا-متکبر-از خود راضی-قمپز در کن

زجرکش کردن-به زجر و شکنجه کشتن

ادب‌خانه-مستراح-طهارت‌خانه

 

خرده بورژوا-مالک ابزار تولید ولی ناگزیر به کار برای دیگران

تو مشت کسی بودن-کاملا در اختیار کسی بودن

پاگیر کسی شدن-ناخواسته رنجی به کسی رسیدن
دیزی-ظرفی سفالی یا فلزی که در آن آبگوشت می پزند-آبگوشت

خوب-کافی-بسیار

 
تو سر چیزی زدن-از ارزش واقعی چیزی کاستن

حلاجی کردن-بررسی کردن-به تفصیل توضبح دادن

به له له افتادن-از شدت تشنگی مانند سگ زبان خود را از دهان خارج ساختن
بیسار-فلان
حرف پراندن-بدون اندیشیدن چیزی گفتن

پر اشتها-کسی که متمایل به خوردن زیاد است

چاپچی-دروغ گو-لاف زن

چرچر کردن-از ثروت بادآورده ای روزگار گذراندن

حق کسی را دادن-آن چه سزای کسی است به او دادن